Kto zna język wilamowski?

Pewnie niewiele osób w ogóle o nim słyszało. Nic dziwnego bowiem jest to pierwszy język dla tylko około 30 osób, które zamieszkują miejscowość Wilamowice. Ich historię oraz losy języka wilamowskiego postara się nam przybliżyć profesor Tadeusz Nałęczak, historyk, który od lat interesuje się tą tematyką. Odpowiedź na pytanie „Kto zna język wilamowski” profesor zawarł poniżej.„Historia języka Wilamowskiego sięga XIII wieku i trudno uwierzyć, że dzisiaj grozi mu naturalne wymarcie. To prawda, że obecnie język ten zna i posługuje się nim na co dzień tylko 30 mieszkańców miasteczka Wilamowice, w południowej części Polski. Pocieszający jest natomiast fakt, iż coraz więcej dzieci uczy się go na zajęciach fakultatywnych w miejskiej szkole.

Ciekawostką jest też to, iż tymże nietuzinkowym na miarę całej Europy etnolektem zainteresowali się naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego, z którymi miałem okazję niejednokrotnie podejmować dyskusję o języku wilamowskim. Ci sami znawcy podjęli się właśnie realizacji trzyletniego projektu, który zakłada jego propagowanie a w efekcie, jego (miejmy nadzieję) ocalenie.

Naukowców wsparła Unia Europejska, przyznając na ten program aż 1 milion złotych dofinansowania. Dzięki temu możliwym staje się organizacja szeregu warsztatów czy szkół letnich. Co więcej, badacze wyjadą do Londynu, Wilamowic i Meksyku, by zgłębiać tajemnice językowych tworów. Zorganizują również Europejski Tydzień Różnorodności Językowej i Kulturowej w 2017 roku. Program już jest realizowany i na Uniwersytecie Warszawskim rozpoczęły się właśnie kursy języka Wilamowskiego – mogą brać w nim udział wszyscy chętni. Co ciekawe, powstało też stowarzyszenie „Wilamowianie”, którego członkowie postanowili przygotować przedstawienie teatralne „Hobbit. Hejn an cyryk”, w którym aktorzy mówią tylko po wilamowsku.

Wszystkim, którzy zainteresowani są wilamowskim postaram się nieco przybliżyć historię tego jakże dźwięcznego języka. Wilamowski powstał wraz z założeniem osady Wilamowice, co nastąpiło w wieku XIII. Dzisiaj można śmiało rzec, że jest on trochę podobny do niemieckiego, jidysz oraz luksemburskiego. Nie zapominajmy, że posługiwano się nim jako odmiennym językiem a nie jedynie dialektem języka polskiego aż do 1945 roku. Jeszcze wcześniej nastąpił trójpodział językowy – wilamowskim posługiwano się w domu, polskim w kościele i szkole a w urzędach mówiono zaś po niemiecku. Po wkroczeniu Armii Czerwonej, wilamowski był zakazany a za posługiwanie się tym językiem surowo karano. Od tego też czasu stawał się on coraz bardziej zapomniany.

Pamięć o nim ożywiona została na początku lat 90-tych XX wieku, kiedy to powstało stowarzyszenie „Wilamowianie”. Miejmy nadzieję, że realizowany program promujący tenże język pozwoli mu przetrwać. Przyznam, że są na to duże szanse, bo udział w projekcie bierze dr hab. Justyna Olko, która już wcześniej zajmowała się podobnymi zagadnieniami. Swego czasu otrzymała nawet dofinansowanie na ratowanie języka dawnych Azteków, nahuatl i skutecznie projekt ten zrealizowała”.